Badanie sprawozdania finansowego 2023 – najczęściej zadawane pytania

Zgodnie z art. 64 Ustawy o rachunkowości ustawowemu badaniu podlegają sprawozdania:

• spółek akcyjnych;
• spółek przejmujących lub nowopowstałych za rok po połączeniu;
• innych podmiotów, które przekroczyły za rok ubiegły 2 z 3 kryteriów:

  • suma bilansowa co najmniej 2.500.000 EUR,
  • przychody co najmniej 5.000.000 EUR,
  • zatrudnienie średnioroczne w przeliczeniu na etaty minimum 50 osób.

• jednostki prowadzące księgi w oparciu o MSR;
• banków krajowych, oddziałów instytucji kredytowych, oddziałów banków zagranicznych, zakładów ubezpieczeń, zakładów reasekuracji, głównych oddziałów i oddziałów zakładów ubezpieczeń, głównych oddziałów i oddziałów zakładów reasekuracji oraz oddziałów zagranicznych firm inwestycyjnych;
• SKOK;
• jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
• krajowych instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego;

Jeżeli jednostka podlega badaniu za dany rok, to biegłego należy poszukać już w trakcie jego trwania. Umowa o badanie musi być zawarta w terminie umożliwiającym wzięcie udziału biegłego w inwentaryzacji, dlatego należy pamiętać, żeby uzgodnić jej termin z biegłym. W praktyce może się okazać, że jeżeli termin nie został uzgodniony, a umowa została zawarta zbyt późno, to biegły nie będzie mógł uczestniczyć w inwentaryzacji, co może skutkować zastrzeżeniem w opinii z badania.

Ustawa o rachunkowości nakazuje zawrzeć umowę na okres nie krótszy niż 2 lata (art. 66 ust. 5), jeżeli to badanie jest obligatoryjne. W praktyce można zawrzeć jednak umowę na okres znacznie dłuższy, żeby np. zagwarantować określony poziom cen. Umowę o badanie dobrowolne w rozumieniu przepisów, można zawrzeć na 1 rok.

O badaniu obowiązkowym mówimy tedy, gdy do jego przeprowadzenia obligują nas określone przepisy prawa, na przykład art. 64 Ustaw o rachunkowości. Badanie dobrowolne występuje wtedy, gdy to nie przepisy prawa obligują do jego przeprowadzenia np. wynika z umowy zawartej z bankiem.

Przebieg badania obowiązkowego nie różni się od dobrowolnego, gdyż ich realizacja regulowana jest przez te same przepisy oraz standardy badania.

Podmiot audytorski do zbadania sprawozdania wybiera organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe (art. 66 ust. 4 Ustawy rachunkowości). Co do zasady organem tym są wspólnicy lub właściciele występujący w różnej formie, zgodnej z formą organizacyjno-prawną jednostki np. walne zgromadzenie wspólników.

Umowa (statut) jednostki może jednak przekazywać uprawnienia do wyboru biegłego np. Radzie Nadzorczej, w tym przypadku jest to organ wskazany w umowie (statucie) z zastrzeżeniem, że nie jest to Kierownik jednostki.

Umowę o nieobowiązkowe badanie można rozwiązać w każdej chwili, jednak należy zwrócić uwagę na fakt, że skoro to organ zatwierdzający w formie uchwały wybiera biegłego do badania, to rozwiązanie umowy również wymaga uchwały organu zatwierdzającego.

Bardziej skomplikowane jest rozwiązanie umowy o badanie obligatoryjne, gdyż taką umowę można rozwiązać tylko w przypadkach określonych w art. 66 ust. 7. Ustawy o rachunkowości:

• wystąpienie zdarzeń uniemożliwiających spełnienie wymagań określonych przepisami prawa dotyczącymi przeprowadzenia badania, zasadami etyki zawodowej, niezależności lub krajowymi standardami wykonywania zawodu;
• niedotrzymanie warunków umowy innych niż skutkujące możliwością wyrażenia opinii z zastrzeżeniami, opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii;
• przekształcenia, zmiany właścicielskie, zmiany organizacyjne uzasadniające zmianę firmy audytorskiej lub nieprzeprowadzenie badania.

O rozwiązaniu umowy o badanie jest informowana Państwowa Agencja Nadzoru Audytowego oraz, w przypadku jednostek zainteresowania publicznego, Komisja Nadzoru Finansowego.

Nie ma takiego obowiązku, nawet jeżeli umowa o badanie została zawarta na 2 lata. Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej, gdy jednostka nie przekroczy progów badania określonych w art. 64 Ustawy o rachunkowości.

Jest to zależne od możliwości i chęci podjęcia takiej uchwały przez organ zatwierdzający. Jeżeli po dacie podpisania umowy organ zatwierdzający podejmie uchwałę o wyborze biegłego, to umowa jest ważna. Jeżeli jednak taka uchwała nie zostanie podjęta, umowa obarczona jest błędem, który uniemożliwia jej realizację.

Opinia z badania przeznaczona jest dla szeroko pojętych interesariuszy jednostki. Nie jest możliwe sprecyzowanie konkretnej grupy odbiorców, jej celem jest potwierdzeniem że zaprezentowane w sprawozdaniu dane spełniają wszystkie ustawowe wymogi.

Spełnienie definicji ustawowej dla jednostki małej lub mikro nie koliduje z obowiązkiem badania. Można stosować wybrane lub wszystkie uproszczenia, pomimo obowiązku badania.

Zachęcamy w tym przypadku przede wszystkim do rozmowy oraz sprecyzowania stanu faktycznego z odniesieniem do obowiązujących przepisów prawa.

Takie rozbieżności w stanowiskach często są skutkiem innego punktu widzenia biegłego i spółki albo niedokładnie sprecyzowanego stanu faktycznego. W tym przypadku należy, przede wszystkim, opisać ten stan, odwołując się do konkretnych dowodów np. faktur i umów. Swoje stanowisko należy uargumentować w odwołaniu do obowiązujących przepisów.

Biegły jest tylko człowiekiem, który wie na temat jednostki tyle ile uzyska od niej dokumentów, więc przede wszystkim należy doprecyzować te informacje. Jeżeli wasze stanowisko znajduje oparcie w stanie faktycznym i przepisach, biegły zmieni zdanie.

Nie, biegły wydaje opinię w oparciu o własną wiedzę i doświadczenie zawodowe, posługując się powszechnie obowiązującymi przepisami prawa i standardami.

Biegły musi poddać krytycznej ocenie przekazaną opinię innego eksperta i stwierdzić, czy jest ona wiarygodna. Jeżeli stwierdzi, że w jego opinii jest ona błędna lub dotyczy innego stany faktycznego, to może ją nie uznać, bez względu na to kto jest jej autorem.

Zdecydowanie ujawniać. Celem biegłego jest zapewnienie, żeby sprawozdanie finansowe spełniało określone w przepisach prawa wymogi, więc jeżeli ujawniony zostanie w trakcie badania błąd, to o ile to jest możliwe, dokonana zostanie jego korekta, a brak uzupełniony.

Znacznie gorszą sytuacją jest ukrywanie błędów i braków, gdyż powoduje to utratę zaufania biegłego do jednostki, co w konsekwencji może skutkować odmową wyrażenia opinii.

Biegłemu nie wolno zbierać referencji, gdyż musi zachować niezależność względem badanej jednostki. Niezależność ta jest konieczna w celu wydania rzetelnej opinii. Zwracam tu Państwa uwagę na fakt, że w czynność rewizji finansowej jest dość specyficzna ze swej natury, ponieważ podmiot audytorski pomimo profesjonalnego, terminowego i zgodnego z przepisami prawa podejścia, może ostatecznie zostać odebrany negatywnie przez badaną jednostką. W szczególności ma to miejsce, gdy biegły musiał wydać opinię z zastrzeżeniem, negatywną lub odmówić wybadania opinii. W takim przypadku konflikt ze badaną jednostką uniemożliwiłby mu uzyskanie referencji, pomimo, że usługę wykonano prawidłowo. Z drugiej strony, dążenie biegłego do uzyskania jak największej liczby pozytywnych referencji mogłoby powodować niedopuszczalne złagodzenie treści wydanej opinii, a tym samym potwierdzenia prawidłowości zniekształconych danych w sprawozdaniu finansowym.