Sygnaliści (ang. „whistleblower”) to osoby, które nagłaśniają nielegalne lub też nieuczciwe praktyki stosowane w przedsiębiorstwie lub też inne wykryte nieprawidłowości.
Dotychczas sygnaliści nie podlegali jakiejkolwiek ochronie w związku ze swoimi działaniami, a w konsekwencji byli narażeni na negatywne reakcje, toteż w Unii Europejskiej dostrzeżono konieczność wprowadzenia prawnych mechanizmów ich ochrony, czego efektem jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, której zadaniem jest poprawa egzekwowania prawa i polityk Unii w określonych dziedzinach poprzez ustanowienie minimalnych norm zapewniających wysoki poziom ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. W oparciu o powyższą Dyrektywę, obecnie procedowany jest projekt z dnia 14 października 2021 roku ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawy przygotowany przez Minister Rodziny i Polityki Społecznej.
Niniejszy newsletter przygotowany został w oparciu o treść Dyrektywy oraz projekt ustawy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa, a ostateczna treść przyjętych rozwiązań może ulec zmianie.
Zakres ujawnianych naruszeń
Naruszeniem prawa – które może zostać ujawnione – zgodnie z treścią projektu, może być działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczącego m. in. zamówień publicznych, zapobieganiu praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, bezpieczeństwa transportu, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych, czy ochrony sygnalistą.
Kto może zostać sygnalistą, któremu przysługiwała będzie ochrona?
Ustawa znajdzie zastosowanie do każdej osoby fizycznej, która zgłasza lub ujawnia publicznie informacje o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, a w tym do pracowników, osób ubiegających się o zatrudnienie, współpracowników, przedsiębiorców, akcjonariuszy, wspólników, członków organu osoby prawnej, wolontariuszy czy stażystów.
Działanie sygnalisty – zgłoszenia wewnętrzne
Pracodawca zatrudniający co najmniej 50 osób zobligowany będzie do wprowadzenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, umożliwiające wewnątrzzakładowe dokonywanie zgłoszeń o naruszenia prawa. Regulamin taki w szczególności powinien określać: podmiot wewnętrzny upoważniony przez pracodawcę do przyjmowania zgłoszeń, sposoby ich przekazywania; informację, czy wewnętrzna procedura obejmuje przyjmowanie zgłoszeń anonimowych, obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania i inne.
Pracodawca, który zatrudnia mniej niż 50 osób będzie mógł dobrowolnie wprowadzić regulamin zgłoszeń wewnętrznych. Ponadto, niezależnie od ilości osób zatrudnionych, obligatoryjnie regulamin ten będą musieli wprowadzić pracodawcy, którzy wykonują działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska.
Regulamin zgłoszeń wewnętrznych będzie stanowił źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 Kodeksu pracy i będzie podlegał konsultacjom ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników.
Działania sygnalisty – zgłoszenia zewnętrzne
Każdy sygnalista, bez uprzedniego zgłoszenia wewnętrznego, będzie mógł dokonać zgłoszenia zewnętrznego. Organem centralnym w zakresie przyjmowania zgłoszeń będzie Rzecznik Praw Obywatelskich, a organem publicznym przyjmującym zgłoszenia w zakresie zasad konkurencji i ochrony konsumentów – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Dodatkowo, organami publicznymi będą także inne organy przyjmujące zgłoszenia zewnętrzne dotyczące naruszeń w dziedzinach należących do zakresu działań tych organów.
Zakaz działań odwetowych
Wobec sygnalisty nie będą mogły być podejmowane działania odwetowe. Jeżeli praca jest lub ma być świadczona na podstawie stosunku pracy, zgłaszający nie może być niekorzystnie traktowany z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego. Postanowienia umów o pracę, innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy lub kształtujących prawa i obowiązki stron stosunku pracy, w zakresie, w jakim bezpośrednio lub pośrednio wyłączają lub ograniczają prawo do dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, będą nieważne. Pracownik, który doświadczy działań odwetowych będzie mógł się ubiegać o odszkodowanie od pracodawcy. Także postanowienia umów cywilnoprawnych ograniczających lub wyłączających zastosowanie uprawnień do zgłoszenia nieprawidłowości, będą nieważne.
W treści projektu ustawy wskazano, że realizacja obowiązku ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych przez podmioty w sektorze prywatnym zatrudniające co najmniej 50 i mniej niż 250 pracowników powinna nastąpić do dnia 17 grudnia 2023 roku, natomiast w pozostałych podmiotach obowiązek ten powinien zostać zrealizowany z dniem wejścia w życie ustawy.
Za naruszenie przepisów ustawy przewidywana jest odpowiedzialność karna.
Przedstawiona informacja została sporządzona w oparciu o projekt ustawy, dlatego należy pamiętać, iż ostateczne rozwiązania mogą być odmienne od przedstawionych.
Zespół GLC poinformuje Państwa gdy tylko prawodawca przyjmie ostateczne ustawowe rozwiązanie.
Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Wypełnij formularz kontaktowy
i skontaktuj się z nami