Podatek od nieujawnionych dochodów

23 lutego 2015 r. prezydent Bronisław Komorowski podpisał nowelizację ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych[i], która reguluje opodatkowanie ukrywanych dochodów.

Zmienia ona definicję dochodów nieujawnionych oraz dochodów z nieujawnionych źródeł, a w konsekwencji podstawę, od jakiej w przypadku zatajenia dochodów może być naliczony „karny” podatek dochodowy.

Choć nowe przepisy wejdą w życie z początkiem 2016 r. warto przypomnieć, jakie konsekwencje już teraz ma ukrywanie dochodów przed fiskusem.

Nieujawnione dochody – definicja

Z dochodami nieujawnionymi mamy do czynienia w sytuacji, gdy ujawnia się wcześniej ukryty przedmiot opodatkowania (dochód), natomiast nie zostało ujawnione źródło tego dochodu. Inaczej mówiąc, dochód jest względnie znany (poznawalny co do wielkości), natomiast nieznane (nieujawnione) jest źródło przychodów[ii] Dochodem nieujawnionym nazwiemy więc dochód, co do którego organy podatkowe nie znajdą odniesienia w ujawnionych przez podatnika źródłach przychodów opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a podatnik nie ujawni im – z niemocy lub braku woli – źródła tego przychodu[iii].

Kiedy urząd skarbowy podejrzewa nieujawnione dochody?

Uwagę organów podatkowych w tej materii zwracają głównie znaczne wydatki czynione przez podatników, które nie odpowiadają ich dochodom wykazanym w zeznaniach rocznych. Choć ciężko to przyznać, wiedzę o takich „wydatkach ponad stan” fiskus otrzymuje często w drodze anonimowych donosów pochodzących od osób z otoczenia podatnika, np. sąsiadów. Po otrzymaniu takiej informacji organy przystępują najczęściej do weryfikacji tematu.

Obecnie, wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych ustala się na podstawie wydatków poniesionych przez podatnika w roku podatkowym i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub zgromadzeniem mienia, pochodzącym z przychodów uprzednio opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania (art. 20 ust. 3 updof).

Konsekwencje zatajenia dochodów przed fiskusem

Jeżeli zatem podatnik w toku postępowania podatkowego nie udowodni, skąd pochodzą środki na poczynione wydatki i zakupione mienie – organy podatkowe ustalą jego dochód na podstawie wysokości tych wydatków. Tak ujawnione i oszacowane dochody podlegają opodatkowaniu sankcyjną, 75% stawku podatku[iv].

Co istotne w przypadku dochodów ze źródeł nieujawnionych to na podatniku, a nie urzędzie skarbowym spoczywa ciężar wykazania, że kwestionowane przez fiskus wydatki znajdują pokrycie w określonym źródle przychodów lub posiadanych zasobach[v]. Z tego powodu postępowania w sprawie dochodów nieujawnionych należą do jednych z najtrudniejszych i najbardziej skomplikowanych z punktu widzenia obrony stanowiska podatnika i wykazania, że nie ukrył on żadnych dochodów przed organami skarbowymi.

Trybunał Konstytucyjny: Nieprecyzyjne definicje ukrywanych dochodów wymagają zmiany

Sytuacja ta zmieni się dzięki wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 lipca 2014 r.[vi] Trybunał orzekł, że przepis art. 20 ust. 3 updof dotyczący podatku od dochodów nieujawnionych jest niezgodny z konstytucją ponieważ wyrażenia w nim zawarte takie jak: „czynienie wydatków”, „gromadzenie mienia”, „przychody opodatkowane” i „przychody wolne od opodatkowania” są niejasne i nieprecyzyjne. Jednocześnie odroczył utratę jego mocy obowiązującej o 18 miesięcy od daty opublikowania wyroku w Dzienniku Ustaw, co nastąpiło 6 sierpnia 2014 r. Do tego momentu możliwe będzie w dalszym ciągu prowadzenie postępowań w sprawie podatku od dochodów nieujawnionych na podstawie zakwestionowanego przepisu[vii].
Nowelizacja przepisów podpisana niedawno przez Prezydenta RP jest odpowiedzią na powyższy Wyrok TK. Od 1 stycznia 2016 r. kwestionowany artykuł zostanie uchylony, zaś do ustawy trafi nowy Rozdział 5a dotyczący opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

Od 2016 r. definicja nieujawnionych dochodów bardziej szczegółowa

Na czym będzie polegała zmiana? Za ukrywane przychody zostaną uznane przychody nieujawnione lub ujawnione w nieprawidłowej wysokości, oraz przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w kwocie odpowiadającej nadwyżce wydatków nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi, uzyskanymi przed poniesieniem tego wydatku.

Wydatek został przy tym zdefiniowany jako wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia lub wysokość wydatkowanych w roku podatkowym środków, w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie roku podatkowego, w którym zgromadzono te środki.
Nowela wprost mówi również, że ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów stanowiących pokrycie wydatku spoczywa na podatniku, czyli potwierdza dotychczasową praktykę wynikającą z orzecznictwa sądowego.
W okresie przejściowym[viii] od 28 lutego 2015 r. do 31 grudnia 2015 r., zobowiązania podatkowe z tytułu nieujawnionych dochodów nie będą powstawały, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku, w którym poniesiono wydatki lub zgromadzono mienie.

Nie warto ryzykować 75% podatkiem

Zarówno do czasu wejścia w życie nowych przepisów, jak i od 1 stycznia 2016 r. – ze względu na specyfikę postępowania oraz skomplikowane zasady ustalania wysokości wskazanych dochodów podatnicy, przeciwko którym toczy się postępowanie w tej sprawie powinni koniecznie skorzystać z pomocy pełnomocnika profesjonalnego (np. doradcy podatkowego), w celu zapewnienia pełnej ochrony swych praw.

Jak uniknąć podatku od ukrywanych dochodów? Ze względu na ryzyko opodatkowania dochodów nieujawnionych wspomnianą wysoką 75% stawką podatku – podatnicy powinni zdecydować się na poszukiwanie innych, zgodnych z prawem sposobów na optymalizację swoich zobowiązań podatkowych, niż uchylanie się od opodatkowania poprzez zwyczajne ukrycie pewnych dochodów. Tym sposobem nie tylko unikną ryzyka zapłaty astronomicznego podatku, ale też zapewnią sobie wolność od stresu związanego z udziałem w postępowaniu podatkowym z tym związanym.

[i] Ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy – Ordynacja podatkowa z dnia 16 stycznia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 251)[i]
[ii] (por. J. Marciniuk (red.), Podatek dochodowy od osób fizycznych. Komentarz do art. 20. Wyd. 16, Warszawa 2015).
[iii] 1 Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (tj. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)
[iv] art. 30 ust. 1 pkt 7 updof
[v] por. Wyrok WSA w Krakowie z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. akt I SA/KR 168/07; Wyrok NSA z dnia 30 września 2008 r., sygn. akt II FSK 944/07; Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 6 października 2004 r., sygn. akt I SA/GD 565/01 oraz Wyrok NSA z dnia NSA z 31 lipca 2001 r., sygn. akt III SA 643/00
[vi] sygn. akt I P 49/13
[vii] por. R. Kubacki, Nieujawnione przychody – praktyczne skutki orzeczenia TK, „Monitor Podatkowy” 2014, nr 10, s. 24.
[viii] art. 4 Ustawy nowelizującej, wchodzący w życie z dniem 28 lutego 2015 r.

Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?

Wypełnij formularz kontaktowy

i skontaktuj się z nami

    Jaka usługa Cię interesuje?
    Jak możemy się z tobą skontaktować?

    Powiązane wpisy

    Amortyzacja podatkowa i księgowa środków trwałych. Stawki i metody amortyzacji środków trwałych.

    Często, podczas wykonywania przez nas zleceń, pojawia się problem dotyczący nieprawidłowych stawek i metod amortyzacji podatkowej. Jest to spowodowane próbą...

    Nowy Ład w pigułce – stan na 12 października 2021 r.

    W dniu 1 października 2021 r. Sejm RP przyjął większością głosów rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym...

    Polski Ład – co przyniosą zmiany? Podcast Czynimy Biznes Łatwiejszym

    Polski Ład jest największą rewolucją podatkową od lat. Przyglądamy się czujnie wszelkim zapowiedziom oraz komentujemy na bieżąco zmiany z perspektywy przedsiębiorcy....