Żaden ujednolicony akt prawny nie reguluje obecnie zasad dokonania wyceny przedsiębiorstwa. Ustawa o rachunkowości określa jedynie zasady aktywów i pasywów, do których należy m.in. kapitał własny przedsiębiorstwa. Kodeks spółek handlowych reguluje natomiast wytyczne w zakresie wyceny akcji oraz udziałów umarzanych lub w przypadku przeprowadzania procesów transformacyjnych firmy. Na czym więc polega wycena przedsiębiorstwa? Jakie są jej cele i funkcje? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.
Czym jest wycena przedsiębiorstwa – metody?
Wycena przedsiębiorstwa to proces, który polega na określeniu faktycznej wartości firmy oraz jej składników majątkowych przy zastosowaniu wybranych metod, które wykorzystują dane finansowe oraz posiadane informacje. Jak już wspomniano we wstępie, wycena firmy oraz proces z nią związany nie został jeszcze w Polsce prawnie uregulowany. Oznacza to, że nie istnieją prawne wymogi dotyczące sposobu dokonywania wyceny przedsiębiorstwa, a także nie zostały prawnie określone podmioty, które takiej wyceny mogą dokonać.
Innymi słowy, wyceny przedsiębiorstwa nie musi wykonywać osoba z określonej grupy zawodowej, czyli np. biegły rewident, czy rzeczoznawca majątkowy. Może ją przeprowadzić dowolna osoba, która posiada odpowiednie wykształcenie, czy kwalifikacje. Istnieją jednak prawne rekomendacje wydane przez Polska Federację Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych (PFSRM), znane jako Powszechne Krajowe Zasady Wyceny. 11 kwietnia 2011r. nota ta została uchwalona przez Rade Krajową PFSRM i włączona jako Nota interpretacyjna nr 5 „Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstwa”(NI 5) do zbioru Powszechnych Krajowych Zasad Wyceny.
Zobacz też –> Jak wycenić przedsiębiorstwo?
Funkcje wyceny przedsiębiorstw
Wycena przedsiębiorstwa w zależności od oczekiwań może pełnić wiele funkcji. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych wymienia pięć podstawowych , do których należy:
- funkcja doradcza (decyzyjna), której istotą jest dostarczenie informacji w związku z zamierzonymi transakcjami kapitałowymi, a także innymi decyzjami zarządczymi. Dodatkowo pozwala ona ustalić maksymalną oraz minimalna cenę, za jaką można sprzedać lub nabyć spółkę;
- funkcja argumentacyjna, której celem jest przygotowanie informacji o firmie oraz jej wartości, co może posłużyć jako argument w czasie negocjacji i przekonać drugą stronę do zaakceptowania prezentowanego stanowiska;
- funkcja mediacyjna, której istotą jest przygotowanie niezbędnych informacji dotyczących wartości firmy w przypadku transakcji kapitałowych. Jest wykorzystywana w sytuacji, kiedy opinie stron na temat wartości przedsiębiorstwa są rozbieżne;
- funkcja zabezpieczająca, której zadanie polega na dostarczeniu informacji na temat wartości firmy, w celu zabezpieczenia przed ewentualnymi skutkami sporów na tym tle;
- funkcja informacyjna, której celem jest zobrazowanie sytuacji w przedsiębiorstwie oraz dostarczenie uzyskanych w procesie wyceny informacji na potrzeby zarządzania tym przedsiębiorstwem.
Na jakich założeniach powinna opierać się wycena spółki?
Dokonanie wyceny majątku przedsiębiorstwa powinno opierać się na jednym z poniższych założeń, a mianowicie:
- założeniu kontynuacji działalności – wyceniane przedsiębiorstwo posiada zorganizowany, zdolny do generowania dochodu zespół aktywów, zasobów ludzkich oraz nie istnieje bezpośrednie ryzyko zaprzestania działalności;
- założeniu likwidacji działalności w sytuacji nieprzymusowej – aktywa są wyprzedawane w rozsądnym przedziale czasu, a celem sprzedaży jest uzyskanie jak najwyższych wpływów;
- założeniu likwidacji działalności w sytuacji przymusowej – aktywa są wyprzedawane w możliwie najkrótszym czasie, co w wielu przypadkach oznacza osiągnięcie niższych wpływów ze sprzedaży niż w sytuacji nieprzymusowej;
- założeniu likwidacji zbędnych aktywów – sprzedaż obejmuje zorganizowaną część mienia, która wchodzi w skład majątku przedsiębiorstwa.
Wartość przedsiębiorstwa i jego wycena
Wycena przedsiębiorstw może być dokonana w jednej z niższej wymienionych kategorii wartości, a mianowicie:
- godziwej wartości rynkowej, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji bierze udział typowy hipotetyczny kupujący i typowy hipotetyczny sprzedający oraz, że obaj są chętni do dokonania transakcji i nie działają pod przymusem. Opiera się ona na założeniu, że obie strony transakcji (kupujący i sprzedający) dysponują odpowiednią wiedzą o przedsiębiorstwie, a określona wartość jest przez nich akceptowana;
- wartości sprawiedliwej, przy szacowaniu której zakłada się, że w transakcji bierze udział konkretny, ale niekoniecznie zainteresowany przeprowadzeniem transakcji kupujący oraz konkretny, niezainteresowany przeprowadzeniem transakcji sprzedający. Obaj muszą działać pod przymusem (nakazem), w związku z czym oszacowana wartość powinna być sprawiedliwa z punktu widzenia sprzedającego i uwzględniać fakt, że nie jest on w stanie utrzymać (zatrzymać) przedmiotu wyceny;
- wartości inwestycyjnej, która jest wartością szacowaną dla konkretnego inwestora (właściciela przedsiębiorstwa). W trakcie jej określania uwzględniane są indywidualne wymagania i oczekiwania właściciela względem przedmiotu wyceny;
- wartości wewnętrznej, która jest oparta na wszystkich dostępnych informacjach dotyczących przedmiotu wyceny oraz czynnikach zewnętrznych, które mają wpływ na jego obecną i przyszłą sytuację ekonomiczno-finansową. Nie jest ona szacowana w związku z konkretną transakcją, w związku z czym nie bierze pod uwagę kim jest zleceniodawca i odbiorca wyceny.
Cele i ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw
Wycena firmy zazwyczaj dokonywana jest w momencie sprzedaży całości bądź części przedsiębiorstwa. Rzetelna wycena wartości firmy pozwala osiągnąć oczekiwaną wartość transakcji oraz umożliwia przeprowadzenie negocjacji w oparciu o fakty i obiektywne wyliczenia. Ponadto wycena przedsiębiorstwa pozwala na uniknięcie sytuacji w której właściciel firmy zawyża realna jej wartość. Należy również zaznaczyć, że w niektórych sytuacjach dokonanie wyceny przedsiębiorstwa jest uregulowane obowiązującymi przepisami prawa. Dzieje się tak w przypadku przejęcia, fuzji, prywatyzacji, czy też podziału spółek. Wycena przedsiębiorstwa okazuje się potrzebna również w wielu innych sytuacjach, m.in. w przypadku:
- likwidacji lub postępowania upadłościowego firmy;
- podwyższenia kapitału lub umarzania akcji i udziałów;
- zaciągania kredytu (dla weryfikacji zdolności kredytowej oraz zabezpieczenia kredytu);
- zawierania ubezpieczenia firmy;
- postępowań odszkodowawczych.
Dokonanie wycena przedsiębiorstwa niezbędne jest także na potrzeby sprawozdawczości finansowej, a także na potrzeby podatkowe firmy.
Jak dokonać wyceny przedsiębiorstwa?
Wybór właściwej metody wyceny przedsiębiorstwa zależy głównie od jego specyfiki. W praktyce bardzo często stosuje się jednocześnie kilka różnych metod, ponieważ zastosowanie tylko jednej może okazać się niemiarodajne. Wśród najczęściej wykorzystywanych sposobów wyceny wyróżnia się metody dochodowe, majątkowe oraz porównawcze. Każda z nich opiera się na różnych informacjach, a także potrzebuje odmiennych danych do dokonania właściwej analizy. Na czym w skrócie polegają te metody?
Metoda majątkowa wyceny przedsiębiorstwa
Metoda majątkowa wyceny przedsiębiorstwa wykorzystywana jest najczęściej w przypadku małych podmiotów i jak sama nazwa wskazuje opiera się głównie na posiadanych przez firmę zasobach majątkowych. W przypadku tej metody wartość firmy ustalana jest jako sumaryczna wartość posiadanych aktywów pomniejszona o kwotę posiadanych zobowiązań. W ramach metody majątkowej wyróżnia się metodę wartości skorygowanych aktywów netto, metodę wartości likwidacyjnej oraz metodę wartości odtworzeniowej.
Metoda dochodowa wyceny przedsiębiorstwa
Metoda dochodowa opiera się natomiast na założeniu, że wartość przedsiębiorstwa wynika z jej zdolności do generowania przyszłych zysków. Przeprowadzając taką wycenę najczęściej wykorzystuje się zysk netto, dywidendy, wolne przepływy pieniężne oraz nadwyżkę finansową. Istotną kwestią w metodzie dochodowej jest określenie okresu prognozy finansowej, który:
- pokrywa się z okresem planowanej działalności – w przypadku firm, których funkcjonowanie z założenia jest ograniczone w czasie;
- obejmuje okres poprzedzający fazę pełnej dojrzałości działalności operacyjnej, która charakteryzuje się osiąganiem stabilnych dochodów – w przypadku założenia kontynuacji działalności firmy w nieograniczonym czasie.
Wynik wyceny metodą dochodową trzeba skorygować o aktywa i pasywa, które nie zostały uwzględnione w prognozowanej działalności operacyjnej. Kluczowymi aspektami tej metody jest określenie strumieni dochodów ekonomicznych oraz odpowiadających im kosztów kapitału.
Metoda porównawcza wyceny przedsiębiorstwa
Natomiast metoda porównawcza opiera się na porównaniu przedsiębiorstwa z innym podmiotem, o zbliżonym profilu oraz wielkości. Podstawą do rozpoczęcia wyceny jest wybór firmy z tej samej branży, o podobnej wielkości, działającej w podobnym sektorze, a także na tym samym etapie rozwoju. Metodę porównawczą stosuje się zazwyczaj w przypadku dużych podmiotów, gdyż w ich przypadku łatwiej jest znaleźć odpowiednik, który posłuży do oszacowania wartości przedsiębiorstwa.
W metodzie porównawczej wykorzystywane są mnożniki porównawcze, które opierają się na kluczowych wielkościach ekonomiczno-finansowych opisujących potencjał dochodowy i majątkowy przedsiębiorstwa (np. EV/EBIT). W tym przypadku należy pamiętać o tym, że informacje dotyczące przedsiębiorstw stanowiących bazę porównawczą muszą być wiarygodne, a dane dotyczące cen aktualne na konkretną datę wyceny. Zastosowanie mnożników powinno być spójne, co oznacza przeprowadzenie obliczeń w ten sam sposób dla wycenianego przedsiębiorstwa i dla przedsiębiorstw porównywalnych.
Wycena przedsiębiorstwa to proces, który umożliwia poznanie jego realnej wartości oraz dostarcza profesjonalnej wiedzy potrzebnej do efektywnego zarządzania firmą. Na przeprowadzeniu rzetelnej wyceny powinno zależeć zarówno jego właścicielom, jak i kontrahentom, którzy zainteresowani są wejściem w spółkę, czy zakupem przedsiębiorstwa.
Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Wypełnij formularz kontaktowy
i skontaktuj się z nami