1. Uwagi ogólne
Od 21 lutego 2023 r. Ustawodawca uregulował uprawnienie pracodawcy do kontrolowania trzeźwości pracowników. Dotyczy to nie tylko alkoholu lecz także środków działających podobnie do niego. Wykaz takich środków zostanie określony rozporządzeniem.
Kontrola może mieć charakter prewencyjny, a pracodawca może wprowadzić taką kontrolę, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony zdrowia pracowników lub innych osób bądź ochrony mienia.
Kontrola trzeźwości musi być przeprowadzana bez naruszenia godności i innych dóbr osobistych pracownika. Dokonuje się jej za pomocą metod niewymagających badania laboratoryjnego, a więc za pomocą tzw. alkomatu. Szczegółowe wymogi w tym zakresie określone zostaną rozporządzeniem do ustawy. Niewątpliwie jednak pracodawca będzie musiał dysponować dokumentem potwierdzającym kalibrację lub wzorcowanie takiego urządzenia.
2. Wprowadzenie kontroli trzeźwości
Aby pracodawca mógł wprowadzić kontrolę trzeźwości w zakładzie pracy musi być ona ustalona regulacjami wewnątrzzakładowymi: w układzie zbiorowym pracy, a jeżeli pracodawca nie jest objęty zbiorowym układem pracy – w regulaminie pracy a w braku tychże obwieszczeniem pracodawcy.
Regulacja wewnątrzzakładowa powinna obejmować:
- wprowadzenie kontroli trzeźwości,
- grupy pracowników objętych kontrolą (np. wykaz stanowisk),
- sposób przeprowadzenia badania trzeźwości,
- czas i częstotliwość przeprowadzania badania.
Regulacje wewnątrzzakładowe wejdą w życie po upływie dwóch tygodni od poinformowania pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy. W przypadku zatrudnienia nowego pracownika o obowiązującej kontroli trzeźwości powinien on zostać powiadomiony przed dopuszczeniem go do pracy.
3. Przebieg kontroli i jej konsekwencje
Jeżeli w wyniku kontroli trzeźwości stwierdzony zostanie stan wskazujący na spożycie alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu art. 46 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 165) pracownik nie może zostać dopuszczony do pracy.
Przez stan po spożyciu alkoholu rozumiemy sytuację, w której zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
- stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
- obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3
Stan nietrzeźwości to natomiast sytuacja, w której zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
- stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
- obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3
Ponadto, pracownik nie zostanie dopuszczony do pracy także w sytuacji, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy.
Zarówno na żądanie pracownika niedopuszczonego do pracy jak i pracodawcy badanie stanu trzeźwości przeprowadzone może być przez organ powołany do ochrony porządku publicznego. Szczegółowe zasady przeprowadzania kontroli przez organy zostaną określone w rozporządzeniu. Co do zasady badanie będzie się odbywało za pomocą środków nielaboratoryjnych, ale w dalszym ciągu pozostaje możliwość przeprowadzenia badania kontroli trzeźwości na podstawie wyników badania krwi.
W sytuacji, gdy wynik badania trzeźwości nie będzie wskazywał na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości, wówczas okres, w którym pracownik nie był dopuszczony do pracy, jest okresem jego usprawiedliwionej nieobecności, co skutkuje zachowaniem wynagrodzenia przez pracownika za ten okres.
4. Przechowywanie informacji o badaniu
Jeżeli przeprowadzone badanie wskażę na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości wówczas pracodawca przechowuje taką informację, zawierająca datę, godzinę, minutę i wynik badania, w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku, o ile jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników, zapewnienie ochrony życia i zdrowia innych osób, zapewnienia ochrony mienia.
Jeżeli jednak pracodawca zdecyduje się na nałożenie na pracownika kary upomnienia, nagany bądź grzywny, wówczas przechowywanie informacji wskazanych powyżej ma miejsce do czasu uznania kary za niebyłą, zgodnie z art. 113 KP.
W sytuacji, gdy informacja o przebiegu i wyniku badania trzeźwości ma stanowić dowód w postępowaniu, np. sądowym wówczas informacje te winny być przechowywane przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
5. Kogo można zbadać?
Podkreślenia wymaga, że wyżej opisane regulacje stosują nie tylko pracodawcy sensu stricto lecz także pracodawcy organizujący pracę wykonywaną przez:
- osoby fizyczne wykonujące pracę na podstawie innej niż stosunek pracy (np. na podstawie umowy zlecenia czy nienazwanej umowy o świadczenie usług),
- osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą (B2B).
Oznacza to, że pracodawca może zbadać trzeźwość nie tylko pracownika sensu stricto lecz także m.in. zleceniobiorcy, wykonawcy dzieła, osoby związanej z pracodawcą na podstawie umowy o współpracę.
6. Rekomendacje
W związku z powyższymi zmianami konieczne będzie dostosowanie istniejących regulaminów pracy w zakresie zasad wykonywania badań na trzeźwość przez pracodawcę, w tym w szczególności podjęcie decyzji czy pracodawca będzie prowadził kontrolę prewencyjną.
Służymy Państwu pomocą w udzieleniu szczegółowych informacji oraz przygotowaniu niezbędnej dokumentacji.
Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Wypełnij formularz kontaktowy
i skontaktuj się z nami
