Ustawa o fundacji rodzinnej została skierowana w dniu 27 stycznia 2023 r. do podpisu przez Prezydenta RP. W wymiarze prawnym, jak i aksjologicznym ustawa o fundacji rodzinnej stanowi duży kompromis pomiędzy różnymi opcjami politycznymi, jak i stanowi ważny krok w rozwoju instytucji zabezpieczających majątek firm rodzinnych i ich funkcjonowanie w związku z planowaną sukcesją.
Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej. Z samej zatem definicji fundacji rodzinnej wynika, że jest to odrębny podmiot prawny, który na gruncie obrotu gospodarczego występuje samodzielnie i wyraźnie oddziela posiadany majątek od innego majątku, który posiadają np. beneficjenci.
Jednym z celów funkcjonowania fundacji rodzinnych jest spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów, a więc fundacja rodzinna ma co do zasady zabezpieczać interesy majątkowe beneficjentów. Przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.
Fundacja rodzinna funkcjonuje w obrocie z dodatkowym oznaczeniem „Fundacja Rodzinna”, zaś osobowość prawną nabywa z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.
Fundacja rodzinna w ograniczony sposób może wykonywać działalność gospodarczą. Może to być wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie:
Podobnie jak w przypadku spółek prawa handlowego, ustawodawca zdecydował się wprowadził minimalną wartość funduszu założycielskiego, czyli kwotę 100 000 zł.
Aby fundacja rodzinna powstała należy wypełnić warunki wynikające z ustawy t.j.:
Jakie podmioty uczestniczą w tworzeniu i zarządzaniu fundacją rodzinną?
Po pierwsze, fundacja rodzinna jest zakładana przez fundatora. Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Co jest bardzo istotne, prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne. Fundator jednak może w statucie powierzyć wykonywanie swoich uprawnień innej osobie, określając zakres tego powierzenia. Fundator nie odpowiada za zobowiązania fundacji rodzinnej.
Po drugie, osobami uprawnionymi, czyli beneficjentami mogą być wyłącznie osoby fizyczne bądź organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, które zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Po trzecie, ustawa kompleksowo określa organy fundacji rodzinnej – zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Do najważniejszych zadań Zarządu fundacji rodzinnej należy prowadzenie spraw fundacji i reprezentowanie jej na zewnątrz oraz realizacja celów fundacji określonych w statucie. Rada nadzorcza pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych w statucie. Zgromadzenie beneficjentów tworzą beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Uchwał Zgromadzenia beneficjentów wymagają: rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy; udzielenie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków; podział lub pokrycie wyniku finansowego netto; a także wybór firmy audytorskiej, w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe, zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120), podlega badaniu.
W tym miejscu należy wspomnieć, iż co najmniej raz na cztery lata należy przeprowadzić audyt fundacji rodzinnej – w zakresie zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych, pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej. W skład zespołu audytorów wchodzą biegły rewident, doradca podatkowy, adwokat lub radca prawny.
Ustawa o fundacjach rodzinnych wprowadza szereg instytucji prawnych regulujących odpowiedzialność samej fundacji i osób z nią powiązanych
Fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć. Fundacja rodzinna odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. W przypadku gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji rodzinnej.
Wprowadzono również szczególny reżim odpowiedzialności cywilnoprawnej, który określa, że członek zarządu, członek rady nadzorczej oraz likwidator odpowiadają wobec fundacji rodzinnej za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu, chyba że nie ponoszą winy. Jednakże, członek zarządu, członek rady nadzorczej oraz likwidator nie naruszają obowiązku dołożenia należytej staranności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec fundacji rodzinnej, działają w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które muszą być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.
Ustawa o fundacjach rodzinnych wprowadza do polskiego porządku prawnego nową instytucję prawną, która ma chronić majątek rodzinny i zapewniać wielopokoleniową sukcesję. Ustawa wprowadza nie tylko kompleksowe rozwiązania prawne, a także szereg regulacji podatkowych, które normują opodatkowanie transferów i świadczeń w obrębie fundacji rodzinnych. Należy pozytywnie ocenić wprowadzenie samej fundacji rodzinnej i umożliwienie nowej, alternatywnej drogi zabezpieczenia majątku rodzinnego. Do wejścia w życie ustawy brakuje wyłącznie podpisu Prezydenta RP.
Jeżeli posiadają Państwo pytania związane z funkcjonowania fundacji rodzinnych bądź zastanawiacie się Państwo nad korzyściami płynącymi z posiadania fundacji rodzinnej, również w aspekcie podatkowym, to zespół GLC Advisory pozostaje do Państwa dyspozycji.
