W dniu 3 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał Wyrok w sprawie C-260/18 Justyna Dziubak i Kamil Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG Oddział w Polsce. Wydany Wyrok pozostaje niezwykle ważny w perspektywie polskich kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt indeksowany we franku szwajcarskim.
Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej potwierdza, że:
- sądy krajowe mogą unieważniać umowy kredytowe, ale powinny tu kierować się interesem kredytobiorcy i wybierać to rozwiązanie, gdy będzie korzystne dla konsumenta;
- możliwe jest również dokonanie przewalutowania kredytu indeksowanego we franku szwajcarskim (tzw. „odfrankowienie”), jednak w tym wypadku sądy nie mogą kierować się swobodnie przepisami ogólnymi (których zastosowanie mogło być często niekorzystne dla konsumenta.
Trybunał Sprawiedliwości po stronie frankowiczów
We wskazanym Wyroku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TS UE”) uznał, że jeżeli sąd krajowy stwierdzi nieuczciwy charakter warunku umownego, to jest on zobowiązany do odstąpienia od stosowania go, a wyjątek od tego zobowiązania jest przewidziany tylko wtedy, gdy konsument, po otrzymaniu informacji od tego sądu, nie zamierza powoływać się na nieuczciwy i niewiążący charakter warunku, wyrażając w ten sposób dobrowolną i świadomą zgodę na przedmiotowy warunek. Prawo Unii stoi na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.
TS UE uznał, że abuzywna klauzula waloryzacyjna powinna być wyeliminowana z umowy z konsumentem. W przypadku gdy unieważnienie umowy jako całości naraziłoby konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, sąd krajowy ma prawo zaradzić unieważnieniu nieuczciwych postanowień znajdujących się w tej umowie poprzez zastąpienie przepisu prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mającego zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Należy jednak wskazać, że w ocenie TS UE prawounijne stoi na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, w przypadku gdy strony umowy wyrażą na to zgodę.
Wyrok TS UE stanowi potwierdza również możliwość unieważniania umów o kredyt we franku szwajcarskim. W ocenie TS UE, prawo unijne nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Zdaniem TS UE prawo Unii nie stoi na przeszkodzie unieważnienia umowy o kredyt we franku szwajcarskim, jeżeli będzie to korzystne dla konsumenta.
Sąd krajowy nie może samodzielnie uzupełnić powstałej luki. Co jednak ważne, TSUE uznał za zasadne usunięcie z umowy klauzuli waloryzacyjnej i pozostawienie reszty umowy w mocy.
Co wyrok oznacza dla frankowiczów?
Wyrok TS UE stanowi potwierdzenie możliwości „odfrankowienia” kredytów frankowych lub stwierdzenia nieważności takiej umowy. TS UE podkreślił, że kredytobiorcy, którzy zawarli umowy o kredyt indeksowany we franku szwajcarskim mają prawo dochodzenie przed sądem krajowym:
- przewalutowania kredytu w CHF na kredyt złotowy, z oprocentowaniem LIBOR; lub
- unieważnienia Umowy (pod warunkiem, że jest to dla nich korzystne).
TS UE podkreślił bowiem, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia umowy w całości, takie jak te, o których mowa w Wyroku TS UE z dnia 30 kwietnia 2014 r., w sprawie C-26/13 Kásler i Káslerné Rábai, należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie.
Dzięki Wyrokowi TS UE frankowicze zyskali instrument do obrony swojego stanowiska w Sądzi. Dotychczas banki często podnosiły, że po usunięciu nieuczciwych postanowień umownych odsyłających do kursów z tabel banków, możliwe jest zastosowanie było zastosowanie w tym miejscu art. 56 Kodeksu Cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.), zgodnie z którym czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. W przypadku zaakceptowania tego argumentu, wyeliminowanie zasad ustalania kursu do przeliczania wysokości rat skutkowało zastąpienie ich kursem średnim NBP czy rynkowym, co nie zawsze było korzystne dla kredytobiorcy.
Dzięki Wyrokowi TS UE Sądy nie będą mogły swobodnie zastępować postanowień umów o kredyt indeksowanych w CHF normami ogólnymi. Pozwoli to konsumentom na dążenie do unieważnienia albo „odfrankowienia” umowy kredytowej na zasadach, które będą dla nich możliwie najkorzystniejsze.
Tym samym frankowicze, którzy zawarli umowy indeksowane w CHF zyskali potwierdzenie możliwości walczenia w sądzie o zmianę kredytu na złotówkowy lub całkowite unieważnienie umowy (w zależności od tego, które rozwiązanie ocenią jako korzystniejsze). Ci kredytobiorcy, którzy już walczą w sądach z bankami mogą mieć większą nadzieję na to, że sądy rozstrzygną sprawę na ich korzyść. Wreszcie, Wyrok TS UE może stanowić podstawę do wznowienia postępowań, które prawomocnie zakończyły się na niekorzyść kredytobiorców.
Masz kredyt w CHF? Zależy Ci na jego przewalutowaniu z franka szwajcarskiego na kredyt w walucie polskiej (na „odfrankowieniu”) lub na unieważnieniu umowy indeksowanej we franku szwajcarskim? Skontaktuj się z nami, pomożemy Ci przygotować pozew w tym zakresie i będziemy reprezentować Cię w sądzie w toku sprawy.
Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Wypełnij formularz kontaktowy
i skontaktuj się z nami