Wspólnicy spółek kapitałowych co do zasady nie są uważani za przedsiębiorców w rozumieniu Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (zwanej dalej: Usus)1 i nie muszą opłacać z tego tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.
Wyjątkiem są tu właściciele jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 uSUS traktowani są jak przedsiębiorcy. Wspólnicy jednoosobowych spółek z o. o. muszą zatem opłacać ubezpieczenia społeczne na równi z innymi przedsiębiorcami.
Dotychczas powszechnie przyjmowaną praktyką optymalizacyjną było przekazywanie przez właściciela śladowego udziału (np. 1%) w kapitale zakładowym spółki zaufanej osobie, by wykluczyć uznanie spółki za jednoosobową – i tym samym uniknąć płacenia składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jak dotąd nie kwestionował tych ustaleń.
Sytuacja ta może się jednak zmienić
Wszystko za sprawą Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2011 r.2. Choć od jego ogłoszenia minęły już ponad trzy lata, wciąż aktualny pozostaje temat ryzyka, jakie ww. orzeczenie rodzi dla przedsiębiorców.
Spółka „niemal jednoosobowa”
W omawianym wyroku, dotyczącym kwestii podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu przez wspólnika większościowego, posiadającego 124 na 125 udziałów, Sąd Najwyższy wskazał, że gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny (np. 99/100 do 1/100), ubezpieczonego należy traktować jak jedynego wspólnika spółki, mimo że formalnie pozostawał on większościowym udziałowcem.
Skoro udziałowiec mniejszościowy jest w istocie udziałowcem iluzorycznym, to – z perspektywy przywołanej normy prawa ubezpieczeń społecznych – tego rodzaju spółkę należy traktować jak spółkę jednoosobową.
Stanowisko SN, choć skupione wokół problematyki świadczenia pracy na rzecz spółki przez udziałowca iluzorycznego, jest szczególnie niebezpieczne dla wspólników spółek z o.o. posiadających znaczny udział w spółce. Podążając za wykładnią dokonaną przez Sąd Najwyższy – wspólnik posiadający 99% udziałów w spółce z o.o. mógłby zostać potraktowany na równi z jednoosobowym właścicielem takiej spółki. W efekcie byłby zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne na analogicznych zasadach jak przedsiębiorca. W ocenie Sądu Najwyższego spółkę „niemal jednoosobową” należałoby bowiem traktować na równi ze spółką jednoosobową. Tezę tę można skutecznie rozciągnąć także poza ramy przedmiotu omawianego orzeczenia.
Wspólnik zapłaci składkę?
Niewątpliwie takie ryzyko istnieje. W mojej ocenie nie jest jednak znaczne.
Pamiętajmy, że w omawianym Wyroku Sąd Najwyższy koncentrował się na tym, czy ważna jest umowa o pracę zawarta przez spółkę ze wspólnikiem, w sytuacji, w której posiada on ponad 99% udziałów spółki. Nie dokonał rozszerzającej (i w mojej ocenie sprzecznej z prawem) wykładni pojęcia spółka jednoosobowa zawartej w art. 8 ust. 6 pkt 4 uSUS.
Niemniej – osoby planujące optymalizację w zakresie ubezpieczeń społecznych poprzez przekazanie nieznacznego udziału zaufanej osobie powinni zważyć, że omawiany Wyrok poważnie naruszył pewność prawa i poddał w wątpliwość to, czy układ 99% do 1% pozwala na uniknięcie zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne.
Pozostaje mieć nadzieję, że zarówno organy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak i sądy spojrzą na ten temat racjonalnie i uznają, że „niemal” czyni jednak sporą różnicę.
- Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).
- sygn. akt I UK 8/11
- por. A. Adamczyk, Kiedy wspólnik spółki płaci składki ZUS jak przedsiębiorca-osoba fizyczna, „Rzeczpospolita” z dnia 30 maja 2014 r.
Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Wypełnij formularz kontaktowy
i skontaktuj się z nami