Fundacja rodzinna jako nowa instytucja w polskim porządku prawnym wywołała niemałe zamieszanie zarówno w zakresie alternatywnej formy zaplanowania sukcesji wielopokoleniowej, jak i nowych mechanizmów opodatkowania pewnych aktywności gospodarczych prowadzonych w tej formie prawnej.
Korzystne opodatkowanie fundacji rodzinnej, jak i określonych świadczeń, które mogą otrzymywać beneficjenci fundacji rodzinnej można rozpatrywać zarówno na płaszczyźnie pewnej premii (zachęty) ze strony ustawodawcy do lokowania majątku w ramach fundacji rodzinnych, jak i pod kątem ryzyka podatkowego, które może powstać przy niewłaściwej ocenie prawno – podatkowej podjętych czynności czy też transakcji, których stroną może być fundacja rodzinna.
W tym miejscu należy przypomnieć, że na mocy przepisów ustawy o CIT fundacja rodzinna jest zwolniona podmiotowo z podatku dochodowego od osób prawnych, jednakże art. 24q i n. ustawy o CIT wprowadza dwie kategorie zdarzeń, od których fundacja rodzinna zapłaci podatek CIT. Po pierwsze, przekazanie świadczeń bądź mienia beneficjentom bądź powstanie ukrytych zysków jest opodatkowane po stronie fundacji rodzinnej podatkiem CIT w stawce 15 %. Po drugie, w przypadku, gdy fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą inna niż dozwolona w przepisach ustawy o fundacjach rodzinnych, taka aktywność gospodarcza jest opodatkowana podatkiem CIT w stawce 25 %.
Z punktu widzenia beneficjentów będących osobami fizycznymi – otrzymanie mienia bądź świadczeń ze strony fundacji rodzinnej jest opodatkowane odmiennie – w zależności od tego czy beneficjent zalicza się do tzw. grupy zerowej czy też nie. W przypadku beneficjentów zaliczanych do grupy zerowej – fundacja rodzinna zapłaci podatek CIT w stawce 15 % i to jest łączne opodatkowanie – zarówno po stronie fundacji rodzinnej, jak i beneficjenta. Jeśli zaś chodzi o beneficjentów spoza „grupy zerowej” – otrzymanie świadczeń bądź mienia jest opodatkowane na poziomie fundacji rodzinnej podatkiem CIT w stawce 15 %, jak i podatkiem PIT 15 % po stronie beneficjenta. Co więcej – świadczenia bądź mienie otrzymywane przez beneficjentów od fundacji rodzinnej jest zwolnione od podatku od spadków i darowizn.
W warunkach wzrostu obciążeń fiskalnych, jak i postępującego wzrostu cen fundacja rodzinna i jej swoisty sposób opodatkowania wydaję się być bardzo atrakcyjnym modelem prowadzenia działalności przez firmy rodzinne i dalszego ich rozwijania.
Wskazane powyżej preferencje podatkowe spełniają definicję korzyści podatkowych, o której mowa w art. 3 pkt 18 ustawy Ordynacja podatkowa (m. in. niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości, bądź brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika).
Utworzenie fundacji rodzinnej i wybór tego rodzaju instytucji prawnej do zaplanowania sukcesji może być zatem przedmiotem oceny ze strony organów podatkowych w kontekście zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR) uregulowanej w art. 119a Ordynacji podatkowej.
W niedawno wydanej opinii zabezpieczającej przez Szefa KAS (DKP3.8082.5.2023 z dnia 21 grudnia 2023 r. opublikowanej w dniu 12 lutego 2024 r.) organ podatkowy stwierdził, że co do zasady skorzystanie z preferencji podatkowych dotyczących funkcjonowania fundacji rodzinnych może być przedmiotem oceny w zakresie zastosowania klauzuli GAAR.
W powołanej sprawie Szef KAS stwierdził, że samo uzasadnienie dotyczące wykorzystania fundacji rodzinnej zgodnie z celami tej instytucji, jak i zamysłem ustawodawcy wyrażonym w ustawie o fundacjach rodzinnych nie jest wystarczającą przesłanką do uznania, że głównym z celów planowanych działań jest osiągnięcie przez Wnioskodawców korzyści podatkowej. Została spełniona zatem jedna z przesłanek do zastosowania wspomnianej klauzuli GAAR.
Aby uznać, że w danej sprawie dochodzi do unikania opodatkowania muszą być spełnione również pozostałe przesłanki przewidziane w przepisach Ordynacji podatkowej (sztuczność działania strony a także sprzeczność korzyści podatkowej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu). W omawianej sprawie Szef KAS uznał, że planowany przez Wnioskodawców zespół czynności nie jest sztuczny, zaś osiągane przez beneficjentów, którzy byli również fundatorami, korzyści podatkowe nie są sprzeczne zarówno z celami ustawy o CIT, PIT, jak i ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nie stoją również w sprzeczności z samą treścią ustawy o fundacjach rodzinnych.
Wobec niespełnienia wszystkich przesłanek unikania opodatkowania, Szef KAS wydał pozytywną opinię zabezpieczającą dla Wnioskodawców, a co najważniejsze – przedstawiono sposób kwalifikacji podatkowej podejmowanych działań przez fundatorów i założycieli struktur własnościowych zawierających fundacje rodzinne. Wydana opinia zabezpieczająca stanowi ważną wskazówkę zarówno dla organów podatkowych, jak i fundatorów w zakresie postrzegania sukcesji przez pryzmat unikania opodatkowania.
Prawidłowe zabezpieczenie planowanej sukcesji z wykorzystaniem fundacji rodzinnych i skupianego w ramach tego podmiotu majątku wymaga wnikliwej analizy prawnej, jak i podatkowej. Nasza Kancelaria specjalizuje się w planowaniu sukcesji z wykorzystaniem zarówno spółek prawa handlowego, jak i fundacji rodzinnych. Przeprowadzenie tychże procesów wymaga ograniczenia ryzyka podatkowego ( m. in. uzyskanie interpretacji indywidualnej, opinii zabezpieczającej), jak i dokładnej analizy biznesowej planowanych przez fundatorów działań podejmowanych w ramach fundacji rodzinnej i ich odpowiedniego skorelowania z zakresem świadczeń i uprawnień beneficjentów.
