Często, podczas wykonywania przez nas zleceń, pojawia się problem dotyczący nieprawidłowych stawek i metod amortyzacji. Jest to spowodowane próbą uzgodnienia przez księgowych odpisów umorzeniowych, dokonywanych na podstawie przepisów podatkowych i bilansowych. W idealnej sytuacji, ich wartość jest ze sobą zgodna, jednak nie można zapomnieć, że Ustawa o Rachunkowości (UoR) i Ustawy o podatku dochodowym inaczej podchodzą do tych zagadnień.
Trzeba pamiętać, że UoR stanowi samodzielną gałąź prawa. Oznacza to, że przepisów podatkowych lub pokrewnych nie można stosować w księgach rachunkowych bezpośrednio, chyba że UoR bezpośrednio to nakazuje.
W praktyce więc księgi rachunkowe prowadzi się co najmniej dwojako:
Oczywiście, nie jest to korzystne dla księgowych, gdyż wymaga szczególnej uwagi i zwiększa nakład pracy, dlatego zmierza się często do jak najmniejszych różnic pomiędzy obiema księgami. Skoro jednak przepisy podatkowe są bardzo rygorystyczne, to w praktyce księgi prowadzone dla celów rachunkowości finansowej, prowadzone są w sposób uproszczony.
Jednak nie wszystkie uproszczenia są dopuszczalne.
Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych środków trwałych, na gruncie przepisów podatkowych, zostały określone w art. 16f-16l Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) oraz art. 22f-22l Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT). Przepisy te są rozległe, ale można je sprowadzić do kilku zasad.
Podstawową metodą amortyzacji jest amortyzacja liniowa w oparciu o stawki, określone dla danego środka trwałego w wykazie środków trwałych. Środki trwałe o wartości początkowej poniżej 10.000 zł mogą zostać ujęte jednorazowo w koszty uzyskania przychodu. Dodatkowo możliwe jest zastosowanie następujących metod amortyzacji:
Zasadniczo jednak, w ramach prowadzonej działalności, najczęściej stosuje się stawki amortyzacji liniowej, określone w Klasyfikacji Środków Trwałych, chyba że wartość środka trwałego stanowi mniej niż 10.000 zł, wtedy jest on zaliczany jednorazowo w koszty uzyskania przychodu, lub też został on nabyty jako używany, gdyż wtedy stosuje się stawki indywidualne.
Powyższych zasad nie można jednak stosować bezpośrednio na gruncie przepisów prawa bilansowego
Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych środków trwałych na gruncie UoR reguluje art. 32. Zgodnie z nim, amortyzacji dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres, przy czym rozpoczyna się ona nie wcześniej niż od dnia oddania go do użytkowania, a kończy się nie później niż z chwilą zrównania odpisów z jego wartością początkową lub dniem sprzedaż, likwidacji lub stwierdzenia niedoboru.
Ustalając stawkę amortyzacji, należy uwzględnić okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego. Czyli odpis amortyzacyjny danego środka następuje od dnia jego przyjęcia do dnia utraty wartości użytkowej, w drodze systematycznych odpisów, w stawce uwzględniającej okres jego użytkowania.
Należy tutaj wskazać, że UoR nie określa szczegółowo stawek, jakie powinny być stosowane dla poszczególnych środków trwałych, ale pozostawia to indywidualnemu osądowi. Nie ma tu również wyróżnionego progu wartościowego dla jednorazowego odpisu amortyzacyjnego.
Nie oznacza to jednak, że nie można go stosować w praktyce, gdyż prawo do tego daje zasad istotności art. 8 UoR. Pozwala ona na stosowanie, w ramach przyjętych zasad rachunkowości uproszczeń, o ile nie wpływają one w istotnym stopniu na ocenę sytuacji finansowej jednostki.
W ramach polityki rachunkowości należy ująć progi, uprawniające do stosowania jednorazowej amortyzacji lub innych uproszczeń, przy czym należy stosować je w sposób ciągły, a uproszczenia te nie mogą zniekształcać sprawozdania finansowego. Oznacza to, że w teorii progi dla jednorazowej amortyzacji mogą być nawet wyższe od tych w przepisach podatkowych, jeżeli sytuacja finansowa na to pozwala.
Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, najważniejsze wnioski są następujące:
